Grotto (2009)

In het voetspoor van zijn vader studeerde Callum Morton (Montreal, 1965, woont en werkt in Melbourne) eerst architectuur en stapte vervolgens over naar beeldende kunst. Architectuur speelt in zijn oeuvre een belangrijke rol, maar is niet de discipline waarbinnen de kunstenaar doorgaans werkt. Morton werd vooral bekend door zijn tweedimensionale modellen van modernistische architectuur. Die gaf hij vervolgens in maquettes vorm, waarbij hij de gebouwen een volstrekt nieuwe, banale functie toekende. Zo veranderde hij Rietvelds Schröderhuis in Utrecht tot een Toys ‘R’ Us filiaal en de Casa Malaparte op Capri in een Spizzico restaurant. Voor de Biënnale van Istanbul van 2005 keerde hij dit proces om, door een bouwval een façade te geven van een Levi’s 501-winkel, terwijl de etalage enkel puin liet zien dat Morton ter plekke had aangetroffen. Nivellering van architectuur als gevolg van globalisering staat in deze werken voorop. Het aanzien van de wereld wordt steeds uniformer, waarbij formele criteria ontleend worden aan het Modernistisch erfgoed, wat een vormentaal oplevert die geleidelijk aan verwordt tot banaal gemeengoed, volledig inwisselbaar en gespeend van iedere oorspronkelijke betekenis. Morton speelt met dit gegeven door modernistische en entertainment architectuur te vermengen.

In 2007 verleende Fundament, destijds nog de naam van de stichting, Morton de opdracht om voor het middelpunt van De Oude Warande een paviljoen te ontwerpen. Dat de plaatsing van een gebouw op deze plek het zicht op het Barokke stervormige padenpatroon van het bos zou ontnemen, plaatste Morton voor een dilemma, dat hij op simpele en tegelijkertijd ingenieuze wijze wist te omzeilen; Morton ontwierp een onzichtbaar paviljoen. Het exterieur valt in eerste instantie niet op omdat het een spiegel is. Het exterieur van het paviljoen werkt daarom zowel als façade, die binnen van buiten afschermt, als ook als scherm, dat de buitenwereld weerspiegelt en continueert. Deze continuering is een illusie.

Wie het paviljoen betreedt wordt opnieuw geconfronteerd met een karakteristiek van Barokke tuinontwerpen; het interieur is een zogenaamde grotto, een grotachtige binnenruimte, 75 centimeter verzonken onder het maaiveld. Wanden hebben kijkgaten, waardoorheen de buitenwereld gezien kan worden, aangezien de glazen façade van detectiespiegelglas is. ’s Avonds wordt de ruimte tussen de grot en het spiegelende exterieur verlicht, waardoor de spiegelfunctie opgeheven wordt. De spiegelende rechthoek maakt plaats voor een donkere heuvel, die associaties oproept met gestolde lava.Grotto heeft daarom niet alleen een continu veranderende vorm, maar ook een scala aan uiteenlopende betekenissen. Grotto is zowel een spiegel, een scherm, een grot en een heuvel.

Mortons denken is zowel geleid door Barokke noties, hedendaags entertainment en het creëren van een spannende relatie tussen binnen en buiten, tussen vroeger en nu. “In eerste instantie wilde ik een ontwerp ontwikkelen dat zou botsen met De Oude Warande,” aldus Morton. “Ik ben uiteindelijk uitgekomen bij een ontwerp dat met zichzelf botst. Grotto is een paradox.”